پایان نامه نقش آموزش و پرورش در توسعه اقتصادی

پایان نامه نقش و اهمیت تاثیر آموزش و پرورش در توسعه اقتصادی با بهترین کیفیت
یکی از جلوه‏ های اصلی مسائل مربوط به توسعه اقتصادی ارتباط آموزش و پرورش با آن است که به‏ خصوص در چند سال اخیر مورد توجه خاص قرار گرفته ‏است. در نظر افکار عمومی، توسعه اقتصادی ابتدا بصورت مشاهده تحقق طرحهای جدید تولیدی و عمرانی-ساختمان، راه و سد، احداث کارخانه و فرودگاه- گسترش کشاورزی نوین و امثال آن و در مرحله بعد بصورت افزایش سطح زندگی و قدرت خرید و تعمیم آسایش و رفاه جلوه‏ گر می ‏شود.
در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم که علم اقتصاد نخستین گامهای خود را در راه شناخت پدیده عقب افتادگی و روشهای توسعه بر می‏ داشت، در بسیاری از موارد چنین تصور و عمل میشد که به‏ منظور نیل به رشد سریعتر اقتصادی باید برای سرمایه‏ گذاریهای عمرانی و بخصوص تولیدی که بطور مستقیم و بلاواسطه مولد ثروت است تقدم قائل گردید تا هم از اثرات تورمی و غیرقابل اجتناب اجرای برنامه‏ ها کاسته شود و هم بتوان در مراحل بعدی رشد اقتصادی، به‏ آسانی به سرمایه‏ گذاری‏های غیرانتفاعی دست زد.
در این بین در همه کشورهای جهان امروز، از جمله کشورهای جهان سوم آموزش و پرورش به صورت یک حوزه عمده سرمایه گذاری درآمده است.

تاثیر آموزش و پرورش بر توسعه اقتصادی

برخورداری یک جامعه از نیروی انسانی ورزیده و ماهر از مؤثرترین عوامل توسعه اقتصادی است، هیچ جامعه بیسوادی تاکنون به پیشرفتهای مهم اقتصادی نائل نشده است و هیچ جامعه با سوادی نیز از لحاظ اقتصادی عقب مانده نیست، کشورهایی که از درآمد سرانه بالایی برخوردارند(مانند کویت و عربستان) ولی فاقد نیروی انسانی متخصص و تحصیل کرده هستند به پیشرفت واقعی اقتصادی نائل نشده اند، در حالی که کشورهایی از قبیل ژاپن، دانمارک با وجود منابع طبیعی فقیر نسبت به همسایگان خود با استفاده از نیروی متخصص و ماهر و بکارگیری صحیح آنها توانسته اند در مدت زمان کوتاه به پیشرفتهای اقتصادی شگرفی دست یابند و از سطح زندگی بالاتری برخوردار گردند، آقای کینز می گوید: اگر جامعه ای صاحب درآمد ارضی فراوان باشد ولی نتواند نیروی انسانی لازم و متخصص را در داخل کشور پرورش دهد یقینا رشد و توسعه اقتصادی در آن کشور فراهم نمی گردد.
۲-۲-۱) آموزش و پرورش رکن اساسی توسعه
آموزش و پرورش رکن اساسی توسعه است، آموزش افراد نوعی سرمایه گذاری ملی است و هر کشوری که در این راه تلاش بیشتری نماید بدون شک از رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی بیشتری در آینده برخوردار خواهد شد، سرمایه انسانی که در نتیجه آموزش حاصل می شود از مهمترین عوامل رشد و توسعه اقتصادی است .هاربیسون در این زمینه اظهار می دارد: منابع انسانی پایه های اصلی ثروت ملتها را تشکیل می دهد، سرمایه و منابع طبیعی عوامل تبعی تولیدند در حالی که انسانها عوامل فعالی هستند که سرمایه ها را متراکم می سازند و توسعه ملی را به جلو می برد به وضوح کشوری که نتواند مهارتها و دانش مردمی را توسعه دهد و از آن در اقتصاد ملی به نحو مؤثری بهره برداری نماید، قادر نخواهد بود هیچ چیز دیگری را توسعه دهد.

اهمیت آموزش و پرورش در توسعه اقتصادی

رابطه آموزش و رشد اقتصادي
با توجه به خصوصيات و ويژگيهاي رشد اقتصادي چگونگي تاثير آموزش در نرخ، ساخت و خصوصيت رشد و نيز چگونگي تاثير ساخت و خصوصيت رشد اقتصادي در ماهيت نظام آموزشي مهم است. در اين مطالعه تاكيد بر چگونگي آموزش و پرورش بر توسعه اقتصادی مورد نظر است لذا ظروری است تا رابطه رشد اقتصادی با آموزش نخست مورد بررسی قرار گیرد.
كوشش‌هاي اخير در استفاده از روشهاي اقتصادسنجي در ارتباط ميان عوامل توليدي و ميزان توليد، ارتباط ميان آموزش و رشد توليد را نشان مي‌دهد ( ساخاروپولوس ۱۹۸۵). به عنوان مثال در مطالعه‌اي راجع به رابطه ميان رشد اقتصادي و سواد ( به عنوان مقياسي از توسعه آموزش) و اميد به زندگي در ۸۳ كشور ( هيكس ۱۹۸۰) نشان داده شده است كه ۱۲ كشور در حال توسعه كه از نرخهاي رشد اقتصادي سريعي برخوردار بوده‌اند از نظر نرخ‌هاي با سوادي و اميد به زندگي در سطحي بالاتر از متوسط كشورهاي در حال توسعه قرار داشته‌اند. مطالعات هيكس وجود رابطه ميان رشد اقتصادي و توسعه منابع انساني را كه بوسيله سطح سواد و اميد به زندگي اندازه‌گيري مي‌شود را مورد تاكيد قرار مي‌دهد.
البته، وجود ارتباط به معني اثبات رابطه ممكن نمي‌باشد. مطالعات قبلي توسط افرادي مانند بومن واندرسون (۱۹۶۳). كاسار(۱۹۶۶) و ديگران مطمئنا” رابطه‌اي را ميان سطح درآمد سرانه و سطح توسعه آموزش نشان مي‌دهد. اما اين واقعيت كه كشورهاي غني داراي سطوح بالاتر باسوادي هستند و نسبت به كشورهاي فقير پول بيشتري صرف آموزش مي‌كنند، مي‌تواند يا به اين معني باشد كه آموزش مي‌تواند در ثروتمند شدن كشورها نقش موثري داشته باشد، يا به اين مفهوم كه كشورهاي ثروتمند مي‌توانند مقادير بيشتري را صرف آموزش نمايند.
بطور كلي ارزيابي آثار رشد اقتصادي بر سرمايه‌گذاريهاي آموزشي ( يا در ارزيابي اقتصادي طرح‌هاي سرمايه‌گذاري آموزشي) بايد به معيارهاي زير توجه نمود:
• بازده مستقيم اقتصادي سرمايه‌گذاري، برحسب تعادل ميان هزينه‌هاي فرصت از دست رفته منابع و منافع مورد انتظار آتي كه بر حسب افزايش بهره‌وري كارگران آموزش ديده و اندازه‌گيري مي‌شود.
• بازده غير مستقيم اقتصادي، بر حسب منافع خارجي كه بردرآمد گروههاي ديگر جامعه تاثير مي‌گذارد
• منافع مالي كه در اثر افزايش درآمدها از طريق گرفتن ماليات بيشتر حاصل مي‌شود.
• تامين تقاضا براي نيروي انساني ماهر ، كه عواملي مانند الگوهاي پرداخت، روشهاي استخدامي، و معيارهاي ديگر استفاده از نيروي انساني را در نظر مي‌گيرد.
• تقاضاي خصوصي براي آموزش( با توجه به نرخ بازدهي خصوصي سرمايه‌گذاري آموزشي…) عوامل اجتماعي و ديگر عوامل تعيين كننده تقاضا براي آموزش.
• كارائي داخلي نهادهاي آموزشي
• توزيع جغرافيايي اجتماعي فرصت‌هاي آموزشي
• توزيع منافع مالي آموزش و بار مالي آن
• تاثير توزيع فرصت‌هاي آموزش و توزيع درآمد و كاهش فقر
• ارتباط ميان سرمايه‌گذاريهاي آموزشي و سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي ديگر
بدين ترتيب رشد اقتصادي با تاثير بر عواملي نظير توليد سرانه، نرخ بهره‌وري، نيازبه نيروي انساني ماهر، افزايش مصرف و نياز به فن‌آوريهاي پيشرفته بر نظام آموزشي و عوامل دروني و بيروني آن تاثير مي‌گذارد. اين تاثيرگذاري:
• در سطح كلان از طريق توجه ويژه به آموزش و پرورش و آموزش عالي در بودجه دولت‌ها
• در سطح خانوارها، از طريق افزايش تقاضاي شخصي براي آموزش و تخصيص بودجه بيشتر توسط خانوارها به امر آموزش.
در سطح بنگاهها ، از طريق توجه بيشتر به سياستهاي توسعه منابع انساني است.
مطالعات انجام شده در داخل کشور
مرور بر مبانی نظری و مطالعات انجام شده نشان می ‏دهد که، نقش آموزش و پرورش در رشد اقتصادی و افزایش سطح درآمد که در نهایت منجر به توسعه اقتصادی می‏ گردد از دیرباز در دیدگاه‏ های اقتصادی و اجتماعی مورد توجه بوده ‏است. اما در خصوص اثرگذاری رابطه آموزش و پرورش و توسعه اقتصادی هرچند مطالعات زیادی در خارج از کشور نظیر آق‏قیون و همکاران (۲۰۰۹)، گلیوو و همکاران (۲۰۰۷)، استیونس و ویله (۲۰۰۳) انجام گردیده، ولی متأسفانه به استناد مراجعه به مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران و همایش‏ های برگزار شده در ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ‏ﻫﺎﯾﯽ تجربیﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ ارﺗﺒـﺎط داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﻘﺼﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.
از این‏رو شاید این مطالعه تجربی با رویکردی جامعه ‏شناسی بر موضوع را بتوان جزء نخستین مطالعات در ایران بشمار آورد. هرچند ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﺑﺘﻮان مطالعات برخی از مطالعات در این زمینه در ایران را بر حسب تقدم تاریخی در ذیل ﺗﺎ ﺣـﺪي ﺑـﺎ ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ ﻣﺮﺑﻮط داﻧﺴﺖ.
موسایی و احمدزاده(۱۳۸۸)، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی آﻣﻮزش ﺗﻮﺳﻌﻪای و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺮرﺳﯽ نموده ‏اند. ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس آﻣﻮزش ﺣﺮﻓﻪﻫﺎ و ﻣﻬﺎرتﻫﺎ، آﻣﻮزش ﻧﻬﺎدﯾﻨﻪ ﺷﺪن ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﻧﻮآوری، آﻣﻮزش ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻬﺎرت ادراﮐﯽ، آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرت ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی، آﻣﻮزش روﺣﯿﻪ ﭘﮋوﻫﺸﯽ و آﻣﻮزش ﺧﻮد ﻧﻈﺎرﺗﯽ از ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی آﻣﻮزش ﺗﻮﺳﻌﻪای ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد. از اﯾﻦ رو ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری در آﻣﻮزش ﺗﻮﺳﻌﻪای و ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺴﺎنﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺼﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽﮔﺮا، ﻣﻬﺎرتﮔﺮا، ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮ، ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻗﺎدرﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ را در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺑﻌﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺴﺘﺮش داده و اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪای؛ آﻣﻮزش داده و ﺑﻪ ارﺗﻘﺎی ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﻤﮏ نمایند.
در مطالعه تاری و ارضرومچیلر (۱۳۸۱)، راﺑﻄﻪ ّﻋﻠﯽ ﺑﯿﻦ رﺷﺪ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻫـﺎی آﻣـﻮزش رﺳﻤﯽ و رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻮرد آزﻣﻮن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺳﭙﺲ، ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫـﺎی آﻣـﻮزش رﺳـﻤﯽ ﺑـﺮ رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻫﻢاﻧﺒﺎﺷﺘﮕﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷـﻮد. در ﭘﺎﯾـﺎن، رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی ﺗﺤـﺖ دوﺳـﻨﺎرﯾﻮی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. و چنین نتیجه‏ گیری نموده ‏اند که از ﻣﺮﺣﻠﻪ ای ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ ﺻﺮف ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺼﻮل ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻧﻬـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺑـﺎر آوری در ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺑـﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد، زﯾﺮا، ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮل آﻣﻮزش ﯾﮏ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت اﺳﺖ.
ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، ﺗﺄﺛﯿﺮ آﻣﻮزش ﺑـﺮ رﺷﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ و اﺟﺰای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻮاﻣﻞ و ﺧﻮدﮐﺎر ﮐﺮدن ﺗﻮﻟﯿﺪ، ﺑﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ اﺳـﺖ. اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻃﻮل وﻗﻔﻪﻫﺎی ﯾﺎدﺷﺪه در ﻣﺪل وﺟﻮد ﻧﺪارد، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘـﻮاﻟﯽ و ﭘـﯽ درﭘـﯽ از وﻗﻔﻪ ﯾﮏ ﺷﺮوع ﮐﺮده و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺿﺮاﯾﺐ رﮔﺮﺳﯿﻮن از ﻧﻈﺮ آﻣﺎری ﻣﻌﻨﯽدار ﺷﻮﻧﺪ، ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣـﺪل اداﻣـﻪ ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ. اﯾـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ در ﻣﻮرد ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺪل ‏ﻫﺎی اراﯾﻪ ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ.
علمی و جمشیدنژاد(۱۳۸۶)، در مطالعه‏ای با عنوان ” اثر آموزش بر رشد اقتصادي ايران در سال هاي ۱۳۵۰-۱۳۸۲ “براي نشان دادن اثر آموزش بر رشد اقتصادي ايران در سال هاي ۱۳۵۱ تا ۱۳۸۲ در بعد نظري از مدل لوکاس استفاده شده است و در مطالعه کاربردي، از ميانگين سال هاي آموزش نيروي کار شاغل به عنوان شاخص آموزش و سرمايه انساني استفاده شده است. نتايج، حاکي از تاثير مثبت و معنادار آموزش بر رشد اقتصادي ايران در طول دوره مورد بررسي است.
زراء نژاد و انصاری (۱۳۸۷)، در مطالعه‏ای تحت عنوان ” بررسي رابطه عليت گرنجري ميان رشد اقتصادي و هزينه آموزش عالي در ايران ” به بررسي رابطه عليت گرنجري ميان هزينه آموزش عالي و توليد ناخالص داخلي واقعي در ايران است. در اين پژوهش، از سه روش آزمون عليت گرنجري استاندارد، روش هشيائو و روش ARDL براي آزمون اين فرضيه كه هزينه آموزش عالي علت (گرنجري) رشد اقتصادي است، استفاده کرده ايم. دوره مورد بررسي سال هاي ۸۳-۱۳۵۳ است. نتايج نشان مي دهد كه در اقتصاد ايران هيچ يک از متغيرهاي نام برده، علت ديگري نيست. اين نتيجه از طريق هر سه روش تاييد شده است.